Bingöl'de arıcılık yapanlar için hayati bilgiler...

Bingöl Üniversitesi ev sahipliğinde 17-19 Kasım 2023 tarihlerinde düzenlenen ‘Bal Şurası’nın sonuç bildirgesi kitapçığı yayınlandı.
Sonuç bildirgesinde; arı yetiştiriciliği, arı sağlığı, arı sağlığında ar-ge çalışmaları ve sağlıklı arı yetiştiriciliği, bal ve diğer arı ürünlerinde Ar-Ge/Ür-Ge çalışmaları, gıda güvenliği ve kalite, bal ve diğer arı ürünlerinde pazarlama ve coğrafi işaret, arıcılıkta uluslararası iş birliği konularında yapılması gerekenler anlatıldı.
İşte sonuç bildirgesi kitapçığında arıcılıkla ilgili yer alan bilgiler;

1.ARI YETİŞTİRİCİLİĞİ
Mevsimsel Arı Bakım ve Beslemesi

-Kolonilerin mevsimsel bakım işlerinin zamanında ve uygun bir şekilde yapılması, randımanlı üretim için önemlidir.
-Beslemede probiyotik ve premiks zararlarının araştırılması, klinik çalışmaların yapılması ve elde edilen sonuçlara göre denetimli olarak kontrol edilmesi uygun olacaktır.
-Sonbahar döneminde sağımda yeterli miktarda bal bırakılmalı, sağım sonrası besleme yapılmalı ve kolonilerde sıkıştırma yapılmalıdır.
-Arıların vücut direncinin artırılması ve yağ dokusunun yenilenmesi için mutlaka polene ihtiyaç vardır. Güçlü ve sağlıklı koloniler için arıların polen ve polene eş değer besinlerle beslenmesi önem arz etmektedir.
-Arı kolonilerinin su ihtiyaçlarının karşılanması için kovan içi, kovan dışı veya arılık içerisinde su kaynağı oluşturulması uygun olacaktır.
-Sosyal mecralarda bulunan bilgi kirliliğinin önüne geçilmesi önem arz etmektedir.
-Su kaynaklarının temiz tutulması, sürdürülebilir arıcılık açısından çok önemlidir.
-Toplumumuzda doğa ve çevre bilincinin oluşturulması gerekmektedir.
-Verimlilik odaklı projelerin yapılması ve alternatif polen kaynağı olacak bitkilerin ekilmesi uygun olacaktır.
-Koloni beslenmesinde endüstriyel şekerlerden uzak durulması gerekmekte, sadece şeker pancarından üretilen şekerin kullanılması ve diğer şeker kaynaklarının bu bağlamda denetlenmesi uygun olacaktır.
-Isıl işlem görerek üretilen arı besleme ürünlerinin denetime tabi olması, kolonilerin beslenme sürecinde göreceği zararı azaltma konusunda önem arz etmektedir.

Arı Ürünleri Üretiminde Kolonilerin Hazırlanması

-Çeşitli koloni yönetim sistemleri kullanılarak nektar akım dönemine güçlü bir koloni ile girilmesi, bal verimi açışından önem arz etmektedir.
-Koloniler, üretim amacına (arı sütü, bal, polen, polinasyon) göre hazırlanmalı ve koloni dengesi oluşturulmalıdır. Arı ürünleri üretiminde çeşitli yönetim sistemlerinin (ana arı hapsi, destek konileri, ikili ana kullanımı vb.) kullanılması uygun olacaktır.
-Kolonilerin hazırlanması ve bakım işlemlerinin tekniğe uygun yapılabilmesi için iyi bir tarımsal yayımın (el kitabı, video vb.) arıcıya ulaşması sağlanmalıdır.
-Göçer arıcılıkta gidilen bölgenin nektar akım dönemine, koloni dinamiğine dikkat edilerek en üst düzeyde gidilmesi uygun olacaktır.
-Tarım Akademi Yayın Dairesinin dijital platformunun tanınabilirliğinin artırılması önem arz etmektedir.

Gezginci Arıcılık ve Arı Konaklamaları

-Göçer arıcılıkta araç ekipman ve mevcut durumun iyileştirilmesi gerekmektedir.
-Nektar havzaları israf edilmemeli, havzalarda uygun sayıda koloni konaklatılmalı ve havzaların etkin şekilde kullanımı sağlanmalıdır.
-Nektar havzaları tespit edilmeli, programlı şekilde konaklama verilmeli ve altyapı (yol vb.) çalışmalarının yapılması gerekmektedir.
-Saf ırk bulunan bazı bölgelere arı konaklama kısıtlaması getirilmelidir. Kısıtlama bölgelerinin oluşturulması, ırk/ekotiplerin korunması bakımından uygun olacaktır.
-Bölgelere uygun ıslah çalışmalarının yapılması önem arz etmektedir.
-Bölgesel üretim dinamiği belirlenip bölgeye uygun arı ve arı ürünleri üretim modeli oluşturulmalıdır.
-Göçer arıcılıkta, kültür bitkileri ekim bölgelerinde arıcılarımıza yer ayarlanmalı ve kültür bitkilerinden etkin bir biçimde faydalanılması önemlidir.
-Göçer arıcılığın yapıldığı bölgelerde kültür bitkileri havzaları oluşturulması uygun olacaktır.
Ana Arı Üretimi ve Kullanılması
-Yurt dışından kaçak yollarla getirilen ana arıların kullanımının engellenmesi, mevcut gen kaynaklarımızın korunmasında önem arz etmektedir.
-Kaynağı bilinmeyen arıların yerel arılarımızla çiftleşmesi, yerel arılarımızda genetik bozulmaların oluşmasına ve hatta arı ölümlerine sebep olmaktır.
-İnternet üzerinden ırkları belli olmayan ana arı satışı yapan siteler denetlenmeli, uygun olmayan siteler kapatılmalıdır.
-Sabit ve gezginci arıcılıkta ana arı yenileme işlemleri farklı olmalı ve ana arı israfından kaçınılmalıdır.
-Her bölgenin, bölgeye adapte olmuş uygun ve kaliteli ana arıların bölge içinde üretilmesi, gen kaynaklarının bir bölge içerisinde oluşturulan bir havuzda saklanması ve özel sektör ile arıcılarımızın olaya dâhil edilmesi önem arz etmektedir.
-Morfolojik, fizyolojik ve moleküler veri bankasının oluşturulması ve bu verilerin Arıcılık Araştırma Enstitüsünde korunması sağlanmalıdır.

Yerli Bal Arılarının Korunması, Islahı ve Damızlık Üretimi

-Arı ıslahında genetik ilerleme belirlenmeli, yapılan ıslah çalışmalarının arı ıslah metodolijisine uygun yapılması en önemli husustur.
-Arı ıslah çalışmalarında proje bitimi sonrası geliştirilen sürüler korunmalı ve bu çalışmaların desteklenmesi uygun olacaktır.
-Ana arı üretimi yapan işletmelerde erkek arı üretimi artırılmalı, yeterli miktarda sperm depolamış kaliteli ana arıların üretilmesi, sürdürülebilirlik açışından önemlidir.
-Ana arı üretimi yapan işletmelerde denetimler yapılmalı ve iki yılda bir eğitim programları düzenlenmelidir.
-Arıcılık Islah Enstitüsünün kurulması ve ıslah çalışmalarının tek bir çatı altında yapılması gerekmekte, yürütülen çalışmalarda devamlılığın sağlanması ve denetim faaliyetlerinin sürdürülmesi uygun olacaktır.
-Ulusal ıslah eylem planı oluşturulmalı, ulusal ıslah projesinin kapsamı genişletilmelidir.
-Her ilde uygun yerlerde çiftleştirme bölgelerinin oluşturulması önemlidir.
-Özellikle ana arı işletmelerinde, ana arı kaynaklı hastalıkların dağılımının engellenmesi için işletmelerde, uzman personel tarafından hastalık kontrol denetimleri yapılmalıdır.
-Ana arı nakillerinde başta sıcak ve soğuk koşulların oluşturduğu olumsuzlukların giderilmesi olmak üzere, taşınmanın uygun bir şekilde yapılmasına dikkat edilmelidir.

Arıların Kışlatılması

-Başarılı bir kışlatma için öncelikle koloniye kendi polenli ballarından yeterli miktarda bırakılması ve sonbahar beslemesi önem arz etmektedir.
-Başarılı bir kışlatma için ana arının kontrolü yapılması, güçlü popülasyon ve genç işçi arı ile sürece girilmesi önem arz etmektedir.
-İklim değişikliğine bağlı olarak bölgelere göre beslenme programı yapılmalı ve her bölge için kışlatma stratejileri oluşturulmalıdır.

Arılıklarda Hijyen

-Arıcılıkta kullanılan ve bal ile temas etmeyen malzemelerin TSE standartlarında, arı ürünleri ile temas eden madde ve malzemelerin ise Türk Gıda Kodeksi Gıda İle Temas Eden Madde ve Malzemeler mevzuatına uygun olmalı, piyasada bulunan ürünlerin sağlık açısından denetimlerinin arttırılması sağlanmalıdır.
-Arıcılık işletmelerinde, bulunduğu ilin Tarım İl Müdürlüğü tarafından hijyen denetim ve kontrolleri artırılmalıdır.
-Arıcılık işletmelerinde mevcut durumun geliştirilmesi ve hijyen şartlarını artıracak alet ve ekipman desteği verilmedir.
-Arıcılarımızın hijyen konusunda bilinçlendirilmesi amacıyla eğitim programları düzenlenmelidir.

İklim Değişikliğinde Sürdürülebilir Arıcılık

-Arıların besin kaynağı özellikle polen çeşitliğinin (floral kaynakların) korunması ve yeni boş alanlarda kuraklığa dayanıklı bitkilerin ekimi ile sürdürülebilir arıcılık faaliyetlerinin devamlılığı sağlanmalıdır.
-Arı ürünlerinde sürdürebilirlik açısından kaliteli ve hijyenik üretim yapılmalı, üretilen ürünlerin kalitesi ve sürdürebilirliği, denetimlerle sağlanmalıdır.
-Ülke genelinde kolonilerin izlenebilirliği için koloni takip sistemi oluşturulmalı ve bu sistemin devamlılığı sağlanmalıdır.
-İklim değişikliğinin etkisinin azaltılması için ülke genelinde bölgelere uygun acil eylem planı belirlenmeli; belirlenen eylem planı, arıcılar ve ilgili sektör ile paylaşılmalıdır.

Arıcılık Yönetmeliğinin Günümüz Şartlarına Uyarlanması

-Arıcılık Yönetmeliği kapsamında 5996 sayılı kanuna (Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu) arıcılıkla ilgili maddenin eklenmesi uygun olacaktır. Böylece yönetmeliğe aykırı uygulamalarda cezai yaptırımların caydırıcı olması sağlanacaktır.
-Arı konaklama alanlarının ve kapasitelerinin belirlenmesi ile ilgili düzenlemelerin eklenmesi gerekmektedir.

Nitelikli Arı Yetiştiriciliği Eğitimleri ve Mesleki Yeterlilik

-Halk Eğitim Merkezlerinde, birliklerde düzenlenen arıcılık ile ilgili kursların alanında uzman personeller tarafından uygulamalı olarak verilmesi sağlanmalıdır. Böylece arı yetiştiriciliği ile ilgili verilmiş olan eğitimlerin amacına ulaşması sağlanmış olacaktır.
-Düzenlenecek eğitimlerde eğiticilerin kullandığı materyal standart olmalı, her eğiticiye göre farklılık göstermemelidir.

Arı Yetiştiriciliğinde Paket Arıcılık

-Paket arıcılık üretim sisteminde paket arının üretiminin hangi bölgede kullanılacaksa bölge koşullarına adapte olmuş genetik yapıya sahip olması, paket arıcılığın amacına ulaşılmasını ve verim kayıplarının en aza indirilmesini sağlamış olacaktır.
-Paket arıcılıkta kullanılan kolonilerde hastalık ve zararlı kontrolü yapılmalı, gerekli tedbirler alınarak bölgeler arası hastalık ve zararlı bulaşma riski minimize edilmelidir.
-Paket arıcılık, arı yetiştiricileri için cazip hale getirilmeli ve teşviklerle destek programına dâhil edilmelidir.
-Paket arıcılıkta üretim ve taşıma sırasında yaşanan problemlerin yaşanmaması için, entegre bir sistem oluşturulmalıdır.

Arıcılık İşletmelerinde Sertifikalandırma

-Arıcılık işletmelerinde kullanılan kolonilerin izlenebilirliğinin sağlanması için koloni kayıt sisteminin oluşturulması önemli olacaktır. Arıcıların kayıt sistemi hakkında bilgilendirilmesi ve eğitilmesi ile izlenebilirlik sağlanmalıdır.
-Kolonilerde kayıt tutan ve izlenebilirliği sağlayan arıcılara destekleme kalemi açılarak bu konunun teşvik edilmesi uygun olacaktır.
-Arıcılık işletmelerinde kalite kriterlerine uygun üretimin denetlenmesi sağlanarak, arıcılık işletmesine, kalite kriterlerine uygun üretim yapıldığına dair sertifikaların verilmesi yönünde çalışmalar önemli olacaktır.

Arıcılık Girdi Maliyetlerindeki Artışlar ve Tedarik Problemleri

-Arıcılıkta girdi maliyetlerinin artması, arıcılar için önemli ekonomik sorunlar oluşturmaktadır.
-Girdi ve üretim maliyetinde, maliyet azaltıcı AR-GE projelerinin yapılması ve desteklenmesi sağlanmalıdır.
-Girdi maliyetleri konusunda arıcılara desteklemelerin yapılması, sorunun çözümüne katkı sağlayacaktır.
-Bal fiyatlarında büyük farklılıkların oluşmasının önlenmesi amacıyla bal hasadı öncesinde, balların kalite ve botanik orijinlerine göre farklı kriterler baz alınarak taban fiyat uygulamasının başlatılması sağlanmalıdır.
-Kaliteli arı ürünlerinin değerinin altında pazarlanması, maliyetlerde artışa neden olmaktadır. Arı ürünlerinin değerinin artırılması için markalaşma çalışmalarının ve reklam ile tanınırlığının artırılması sağlanmalıdır.
-Üretici ile pazar arasında bağlantının kurulamaması, arıcının ekonomik kayıplarla karşı karşıya kalmasına neden olmaktadır. Arıcılıkta sözleşmeli üretim modelinin uygulanması, yaygınlaştırılması ve izlenebilirliğinin sağlanması, sorunun çözümüne katkı sağlayacaktır.

Konvensiyonel ve Organik Arıcılık Farklılıklarının Değerlendirilmesi

-Organik arıcılıkta pazarlama ile ilgili sorunlar bulunmaktadır. Organik arı ürünleri tanıtımının ve reklamlarının yapılması ve pazarlama sıkıntılarının giderilmesine katkı sağlayacaktır.
-Organik arıcılığın her aşamasının sertifikasyon kuruluşları tarafından organik esaslara uygun yetiştiriciliğin denetlenmesi yapılmalıdır.
-Organik arıcılık esaslarının her aşamasında, sertifikalandırma işlemlerinin alanında uzman personeller tarafından denetlenmesinin sağlanması gerekmektedir.
-Ayrıca organik arıcılık sertifikasyon kuruluşlarının da denetlenmesi, organik arıcılığın uygulama esaslarının her aşamasında belirlenen eksikliklerin giderilmesi önemli olacaktır.
-Toplu sertifikasyon işlemlerinde karşılaşılan sorunların giderilmesi, organik arıcılığın esaslarına uygun yapılmasını sağlamış olacaktır.

Arıcılık İşletmelerinde İş Sağlığı ve Güvenliği

-Arılıkta yangın çıkma ihtimaline karşı yeterli miktar ve sayıda yangın tüpü bulundurulmalı.
-Arılıkta arı sokmasına karşı alerjik reaksiyon gelişmesi ihtimalinden ötürü yeterli sayıda antihistamik ilaçlar bulundurulmalı.
-Arılık çevresine uyarı amaçlı üzerinde “ARILIK SAHASI” yazılı tabelaların asılması, civarda dolaşan kişilerin arılar tarafından sokulma riskine karşı bilgilendirilmeleri bakımından önemli olacaktır.
-Ayrıca arıcıların aldıkları ilk yardım eğitimi ile acil durumlarda bilinçli olmaları sağlanmalıdır.

Tozlaşma

-Ekosistemde bulunan diğer polinatörlerin (bombus arısı vb.) de koruma programlarının oluşturulması sağlanmalıdır.
-Bal arısı ve diğer polinatörlerin iklim değişikliklerinden en az düzeyde etkilenmesi için gerekli tedbirler alınmalıdır.
-İklim değişikliğinden en az etkilenecek türlerin araştırılması, mevcut türlerin ve bulunan yeni türlerin korunması sağlanmalıdır.
-Arıcılarımız ve mevcut bitkisel üretim yapan üreticilerimizin polinasyon konusunda bilinçlendirilmesi kapsamında farkındalık oluşturulması ve konu ile ilgili eğitim çalışmaları, kamu kurum ve kuruluşları tarafından organize edilmesi önemli olacaktır.
-Havadan yapılan ilaçlamalar yalnızca zararlı böcekleri değil ayrıca doğa, ekosistem için gerekli polinatörleri de öldürmektedir. Bu bağlamda özellikle arılığa yakın bölgelerde drone ile ilaçlama yapılmamalı, yapılacaksa da arıcılar bilgilendirilmeli ve gece saatlerinde yapılmalı, boş ilaç kutuları imha edilmelidir.
-Bitkisel üretimde verimin artışı için yeterli sayıda polinatör bulunmamaktadır. Özellikle bahçe tarımı yapan (badem, kiraz, kivi vb.) polinatörlerin verim artışına etkisinin fazla olduğu bölgelerde üreticiler ile arıcıların koordineli çalışması için teşvik programının oluşturulması sağlanmalıdır.

2.ARI SAĞLIĞINDA AR-GE ÇALIŞMALARI VE SAĞLIKLI ARI YETİŞTİRİCİLİĞİ,
İklim Değişikliğinin Arı Sağlığına Etkileri - Çözüm Önerileri

-Damızlık ve kullanma melezi ana arı ihtiyacının (eksik ana arılar) bölgesel üretimle elde edilmesi ve sertifikalandırmanın yapılması gerekir. Kontrolsüz yurt dışı (Karniyol, İtalyan, Buckfast vb.) ve yurt içi (Kafkas) kökenli ana arıların yöreye, yüksekliğe (iklime) uyumsuz olması ve ana arı damızlık işletmelerinin sağlık denetimlerinin yetersiz olması sonucu başta kireç nosema ve virüslerin kolayca yayılabilme durumu kontrol altına alınmalı.
-Birim alandaki koloni sayısının nektar zamanı, katı kurallara bağlanmalı veya bu durum tekrar gözden geçirilmeli.
-Gezginci arıcılıkta koordinasyon eksikliği ve toplanma alanlarında arı hastalık riskinin artarak ülke genelini etkilememesi için gerekli önlemler alınmalı.
-İklim değişikliği, meteorolojik bilgi eksikliği ve eski alışkanlıkların değişen koşullara uygun hale getirilmesi önemlidir. Her yıl aynı zamanda göçe başlamak veya yüksek yaylalara gitmek ve iklim değişikliklerini göz önünde bulundurmak gerekir. Ayrıca arıcıların yaş ortalamasının yüksek olmaması, yenilik/değişimleri kolay kabul etmelerine katkı sağlar.
-Arı besleme ve bakımının değişen çevre koşullarına göre adapte edilmemesi, sıkıntılar yaşatmaktadır. Özellikle sonbahardan kışa geçişte kolonilerin polen ihtiyacının karşılanamaması, yem katkı maddeleri ve ilaç kontrolündeki yetersizlikler, arıya büyük zararlar vermektedir. Arı yemi konusunda bir kodeks veya yönerge (tebliğ) de hazırlanmalı.
-İklim değişimi nedeniyle bal gibi tek yönlü üretimde ısrarlı olup yeni arı ürünlerinin üretimine yönelmemek (Bazı profesyonel arıcılar böylece sabite dönebilir) doğru bir yaklaşım değildir. Özellikle iklim değişiminde kolay çözüm yollarından biri, alternetif üretim oluşturmaktır.
-Değişen iklim koşullarına bağlı yeni alanların ve/veya kültür mera alanlarının oluşturulması gerekmektedir.
-Arı yetiştirici birliklerinin (sorumlulukları olduğu için) değişen koşullara uygun şekilde yetkilerinin arttırılması, saha uzman personeli ve bütçe ile desteklenmesi gerekmektedir.
-Arıcıların (deneyimli olmalarına rağmen) değişen koşullarla ilgili bilgi eksikliklerinin giderilmesi ve kontrolsüz internet bilgi kirliliğinden korunmaları için resmi ya da yarı resmi güvenilir bilgi (otomasyon, açık kürsü) kaynakları olmalı.
-Ülkesel veya bölgesel doğal veya insan eliyle oluşabilecek olumsuz etkilere karşı (hastalık, meteoroloji, gezginci arıcılık, yangın) erken uyarı ve monitorizasyon haber alma kaynakları olmalı.

Arı Hastalık Ve Zararları (Entegre Mücadele) - Sorunlar

-Ülkemize yurt dışından getirilen İtalyan, Karniyol ve Buckfast gibi bazı ana arı ırklarının belirli noktalarda arıcılara satılmasıyla yüzyıllardır belli bölgelerimize uyum sağlamış olan arılarımızın hastalıklara karşı direncinin kırılması, ülkemizde hiç rastlanmamış bakteri ve virüs kaynaklı hastalıkların bu yolla bulaşma riskinin oluşmasının yanı sıra yerli ırk arılarımızın genetik yapısının (saflığı) bozulması
-Ülkemizde bal arısı ırklarında yeterince ıslah çalışmalarının yapılmadığı veya yeni başladığından hastalık ve zararlılara karşı dirençli hatların geliştirilmemiş olması
-Arı hastalıklarına dair teşhis ve tedavi önerebilen laboratuvarların tüm arıcılık bölgelerinde olmayışı ve olanlarının da uzman personel ile araç gereç noksanlığının olması
-Bilinçsiz, ruhsatsız ve zamansız ilaç kullanımı
-Zirai ve çevre ilaç kullanımında düzenli ve erken uyarı sisteminin olmaması
-Varroa ile mücadelede bireysel savaşımın başarılı olmaması; toplu ve entegre mücadele yerine bireysel mücadelenin başarı oranını düşürmesi
-Amerikan yavru çürüklüğü başta olmak üzere, yavru hastalıklarının yeterince tanınmaması nedeniyle yanlış teşhis olasılığının yüksek olması ve tavsiye edilen korunma yöntemlerinde başarılı olunamaması -Hijyen kurallarına uyulmaması
-Toplanma ve kışlama alanlarında kapasite üstüne çıkılması ve arı sağlığı kontrolünün yetersiz olması --Kara mum üretimi, temel petek üretim yerlerinin hastalık ve kalıntı yönünden yeterince denetlenmemesi ve külçe mum ithalatının denetlenmemesi
-Ülke genelinde arı hastalık ve zararlıları ile ilgili epidemiyolojik yaygınlıkların ve odak tespitlerinin olmaması
-Arıcılıkta ruhsatsız ve etiketsiz olarak yapılan ilaçların köylere kadar götürülerek arıcılara çok ucuz fiyatlarla pazarlanması; şikâyet ve tespitlere rağmen olumlu bir sonucun alınamaması
-İlaç üretiminde GMP’nin gelmesiyle beraber “arı-yem katkısı” adı altında hastalıkları yok ettiği iddia edilen ürünlerin piyasaya çıkarılması.

Arı Hastalık Ve Zararları (Entegre Mücadele) - Çözüm Önerileri

-Ana arı ve oğul arı satışlarında hastalık denetimleri arttırılmalı, belli programlar dâhilinde ve hastalıklardan ari olacak şekilde satışlara izinler verilmelidir.
-Yurt dışından kaçak yollarla getirilen ve hastalık testleri yapılmayan ana arıların girişleri engellenmeli ve bu tür faaliyetleri yapan kişilere cezai işlemler uygulanmalıdır.
-Veteriner Kontrol ve Araştırma Enstitüleri bünyesindeki laboratuvarların bölgesel ve yöresel hizmet verebilecek şekilde yapılandırılmaları gerekmektedir.
-Arıcılar ilaç kullanımı, periyodik bakım ve ruhsatsız kimyasal ürünlere karşı eğitilmelidir.
-Arıcılık bölgelerinde bitkisel üretimlerdeki zirai ilaçlamalar ve belediyelerin çevre ilaçlamalarında erken uyarı sistemleri işlevsel olmalıdır.
-Ülke genelinde arı hastalık ve zararlılarına karşı hastalık ve zararlıların dağılımı ve yayılma durumu ile ilgili çalışmalar yapılmalı, buna bağlı olarak erken uyarı sistemi oluşturulmalıdır.
-Dünya ülkeleri varroa ile mücadelede bireysel değil toplu mücadele uygulamalarını seçmiştir. Varroaya karşı toplu mücadele yöntemleri (bölgesel, yöresel) tam olarak uygulanmalıdır.
-Bal üretiminin yoğun yapıldığı yerler ve kışlatma bölgeleri, Bakanlık tarafından saha ve laboratuar imkânları ve elemanları ile desteklenmelidir.
-Komşu ülkeler (sınır) ve gümrük kapıları sıkı şekilde takip edilmeli. Küçük kovan kurdu (aethina tumida) ve arı akarı (tropilaelaps spp.) girişi engellenmelidir.
-Amerikan yavru çürüklüğünde tazminatın olmama kararı tekrar gözden geçirilmeli ve Amerikan yavru çürüklüğüne yakalanan kolonilere tazminat ödenmelidir.
-Arıcılıkta kullanılan ruhsatlı tüm ilaçlar Bakanlık tarafından en fazla 5 yıl ruhsatlandırılmalı, 5 yıl sonunda ilaçlar etkinlik değerlendirilmesine alınmalı, direnç gösteren ilaçların ruhsatları iptal edilmelidir.
-Temel petek üreticileri ve üretim alanları sıkı bir şekilde denetlenmelidir. Ayrıca külçe mum ithalatında denetimler özellikle kalıntı (parafin), virüs ve bakteri varlığı konusunda yoğunlaştırılmalıdır.
-Arıların bağışıklık modülasyonu ve bağışıklığı arttıran faydalı mikroorganizmalar (probiyotik, amp, aminoasit, postbiyotik), bilimsel araştırmalarla desteklenip kullanılabilir hale getirilmeli.
Arıcılıkta Kullanılan Girdilerin (Temel Petek, Veteriner İlaç ve Besleme Ürünleri, Premiks) Arı Sağlığına Etkileri - Sorunlar
-Özellikle tam sterilizasyon işlemine tabii tutulmayan temel peteklerde, ülkemizin ve dünyamızın en önemli arı hastalıklarının başında yer alan ve oldukça ekonomik zararlara yol açan Amerikan Yavru Çürüklüğü ve diğer sekonder hastalık etkenlerinin sporlarını bünyesinde bulundurduğu için hastalıkların yayılmasına sebep olmaktadır. Temel peteklere ayrıca bazı maddelerin eklenmesi (parafin, içyağı, serezin gibi) ve bal mumlarının saklama koşullarında hatalı yöntemlerin uygulanması hem arı hem de insan sağlığı açısından en büyük sorunların başında yer almaktadır. Yurt dışından sanayi mumu adı altında getirilen mumlar, temel petek üretiminde kullanılmaktadır. Temel petekte yaşanılan sorunlar üzerine Bakanlık ve Türkiye Arı Yetiştiricileri Merkez Birliği işbirliğinde 28-29 Mart 2013 tarihlerinde ‘Temel Petek Çalıştayı’ düzenlenmiştir. Çalıştayın üzerinden 11 yıl gibi bir süre geçmesine rağmen çalıştayda alınan kararlar ne yazık ki hâlâ uygulanamamıştır.
-Arı beslenmesinde kullanılan arı keki ve şurup adı altında satılan ürünlerin belirli bir standardının olmaması da arı ve tüketici sağlığını tehdit eden unsurlar arasında yer almaktadır. Beslemede kullanılan şekerin orijini önemli olup özellikle mısır orjinli tatlandırıcıların arı beslenmesinde kullanılması, ülke arıcılığının geleceği ve arı sağlığı açısından üzerinde durulması gereken konuların başında gelmektedir.
-Arı besleme ürünü olan keklerin üretiminde, bal yerine kullanılan ticari glikoz, vitamin adı altında içeriğinde antibiyotik bulunabilen ürünler ile yem katkı maddeleri, premixler arı ve tüketici sağlığını tehdit eder boyuta ulaşmıştır.
-Katkı maddeleri olarak kullanılan premikslerin hastalık mücadelelerinde etkili olduğu konusunda sözlü beyanlar ile üreticilere satış yapılmaktadır. Hatta konu ile ilgili TV reklamları ile satışlar yapılmaktadır. Bu durum ile ilgili acilen düzenlemeye gidilmesi gerekmektedir.
Arıcılıkta Kullanılan Girdilerin (Temel Petek, Veteriner İlaç ve Besleme Ürünleri, Premiks) Arı Sağlığına Etkileri - Çözüm Önerileri
-Temel petek ve arıcılıkta kullanılan yem vb. besleme ürünleri hakkında arıya özel mevzuatın ivedilikle geliştirilmesi gerekmektedir. En önemli arıcılık girdilerinden olan ve arı sağlığı açısından önemli olan temel petek, arı keki ve arı beslemesi amacı ile kullanılan girdilerin kontrollerinin sıklaştırılması gerekmektedir. Özellikle temel petek üretim yerleri ve kara mum sıkma yerlerinde kaçak üretimlerin önüne geçilmesi amacı ile belirli bir standardın getirilmesi gerekmektedir ve bu standartlara uymayanların üretim ruhsatlarının iptal edilmesi veya caydırıcı cezalara maruz kalmaları gerekmektedir. Yurt dışından sanayi mumu adı altında getirilen mumlar, yasak olmasına rağmen arıcılıkta temel petek imalatında kullanılmaktadır. Bunun önüne geçilebilmesi için denetim ve ceza mekanizmaları daha etkin şekilde çalıştırılmalıdır. Ayrıca diğer hayvancılık faaliyetlerinin en büyük girdisi olan yemlerde KDV oranı %1’e çekilmişken, arıcılık faaliyetinin en büyük girdisi olan temel petekteki KDV oranı %20’dir. Hayvansal yemlerde olduğu gibi temel petekteki KDV oranı da %1’e düşürülmelidir.
-Ayrıca arı yemi, kış kayıp sonrası balların kontrolü ve arı keki üretim yerlerinde belirli bir standardın getirilmesi sağlanmalıdır. Arıcılık yönetmeliğinde değişikliğe gidilerek veya bir tebliğ çıkarılarak kodekse dâhil edilmelidir. Arı keki üretiminde kekin bileşimine katılan ürünlerin kontrollerinin yapılması gerekmektedir. Arıcılık girdilerinin en çok kullanıldığı ve mevsimsel olarak yoğun olan üretim zamanında mutlak kontrollerinin sıklıkla yapılması gerekmektedir. Arı sağlığını bozan en önemli girdinin temel petek olduğu gerçeğinden hareketle arıcıların kullandığı temel peteklerin geriye dönük izlenebilirliğinin sağlanması gerekmektedir. 28-29 Mart 2013 tarihlerinde düzenlenen çalıştayda alınan ve aşağıda belirttiğimiz kararlar acilen uygulanmalıdır. Bu çalıştaylar 2 yılda bir durum değerlendirmesi ve hedefler açısından periyodik olarak tekrarlanmalıdır. Peteklerin muhafazası için soğuk hava depolarının oluşturulması gerekmektedir.

Ruhsatsız İlaç Satışı ve Arılarda Bilinçsiz İlaç Kullanımı - Sorunlar

-Arı üreticileri, sağlıklı arı yetiştirme adına bilinçsizce veya yanlış yönlendirme sonucunda yoğun bir ilaç kullanımı gereksinimi duymaktadırlar. Bakanlık tarafından ruhsatlandırılmış olan ilaçların fazla kullanımı veya zamansız kullanımının yanında, arılar için ruhsatlandırılmamış fakat diğer hayvanlar ve bitkiler için ruhsatlandırılmış ilaçların kullanımı ülkemizde oldukça yaygındır. Bu hataların sebeplerinin başında ülkemizde konunun uzmanı olmayan veya yeterli saha tecrübesine sahip olmayan kişi ve kuruluşların, ticari kazançlarını düşünerek bilinçsizce hareket etmeleri gelmektedir.

Ruhsatsız İlaç Satışı ve Arılarda Bilinçsiz İlaç Kullanımı - Çözüm Önerileri

-Merdiven altı diye tabir edilen ruhsatsız, etiketsiz ve bileşeni belli olmayan ürünlerin piyasada yoğun bir şekilde satışı yapılmaktadır. Bu konuda gerek denetim mekanizmasının gerekse yasal düzenlemelerin yapılarak bu durumun önüne geçilmesi gerekmektedir.
-Mevcut ruhsatlandırılmış ilaçların 5 yılda bir saha şartlarında etkinlik testleri yapılmalıdır.
-Arıcılar tarafından en yoğun kullanılan ilaç, varroa mücadelesi içindir. 35-40 yıldır varroa mücadelesi için çok değişik içerikli ilaçlar kullanılmasına rağmen varroaya karşı herhangi bir sonuç alınamamıştır. Varroa ile mücadelede başarı sağlayan ülkeler, bu başarılarını toplu ilaçlama yapmalarına borçludur. Ülkemizde de varroa ile mücadelede kalıcı ve kesin çözüme ulaşabilmemiz için Bakanlığımızın ülkesel toplu mücadele (entegre, fiziksel, biyolojik kontrol) programlarını uygulaması gerekir. Mücadelenin toplu yapılması, hem etkinliği artırmakta hem de maliyeti düşürmektedir.
-Premix ve yem katkı maddesi sınıfına sokularak ruhsatlandırılan ürünlerde denetimler arttırılarak arı sağlığına ve bala olan olumsuz yansımalarının önüne geçilmelidir.

Tarımda Zirai ve Çevre İlaçları Kullanımı (Pestisit) Arı Sağlığına Etkileri - Sorunlar

-Ülkemiz bir tarım ülkesi olduğu için arıcılık ile tarım (bitkisel üretim) iç içe yapılan iki üretim faaliyetidir. Hatalı ve tekniğe uygun olmadan kullanılan bazı zirai mücadele ilaçlarıyla kirlenen su, polen ve nektar kaynakları, çok sayıda ergin arı ve yavru ölümüne neden olmaktadır. Bazen o kadar ciddi sorunlar yaşanmaktadır ki kolonilerin hepsinin sönmesine kadar sonuçlanan kayıplar oluşmaktadır.
-Arıların polinasyon ile bitkisel üretimdeki önemi tartışılmazdır, fakat bu bilindiği halde bilinçsizce yapılan tarımsal ilaçlamalar, arıların zarar görmesine sebep olmasının yanında ballarda pestisit kalıntılara sebep olmaktadır. Kalıntı sorunu ise ülkemiz bal ihracatını ne yazık ki olumsuz yönde etkilemektedir.
-Zirai ilaç kullanımı, subklinik arı ölümleri sebepleri arasındadır. Bu nedenle bu yönü dikkate alınmalıdır.
Tarımda Zirai ve Çevre İlaçları Kullanımı (Pestisit) Arı Sağlığına Etkileri - Çözüm Önerileri
-Tarım arazilerinin ilaçlama zamanları konusunda mevcut tebliğlerin uygulanabilirliği sağlanmalıdır.
-Planlı ilaçlama programları uygulanarak, arı kovanları arazide iken ilaçlama yapmanın önüne geçilmelidir (akşam ilaçlaması, toz veya sıvı ilaç toksisitesi).
-Ülkemizde arı kolonilerine zararı olmayan ilaçların kullanımını teşvik eden modeller oluşturularak, çiftçilerin bu konuya duyarlılık göstermesi sağlanmalıdır.
-Zirai ve çevre ilaçlamalarından doğacak zararlar da sigorta kapsamına alınmalıdır.
-Tarımsal üretimde ve arıcılık faaliyetlerinde kimyasal ilaçların yerine kültürel ve biyolojik mücadele teknikleri desteklenerek teşvik edilmelidir.

Arı Sağlığı Laboratuvarlarında AR-GE ve ÜR-GE Çalışmaları - Sorunlar

-AR-GE ve ÜR-GE çalışmaları, belirli standartlar üzerinden yapılmamakta, etkinlik üzerinde yoğunlaşılmamakta, zararsızlık ve yan etki çalışmaları göz ardı edilmekte, arının yaşama ve üretim gücü birlikte ele alınmamaktadır.
-Etkin ve akredite çalışan laboratuvar ve kuruluşlar göz ardı edilmektedir.
-Ticari amaçlı kullanılan raporlama ve sonuç raporları Bakanlığa ve/veya kontrol mekanizmalarına bildirilmemektedir.
Bu tip AR-GE ve ÜR-GE faaliyetler projelendirilerek çalışılmamakta sadece sonuç raporları şeklinde sunulmaktadır (projenin özgünlüğü, yaygın etkisi, fayda zarar ilişkisi).
-Kopyalama veya çalıntıya (patent) karşı reel koruma olmadığı için ciddi kuruluş ve laboratuvar çalışmaları değersizleşmektedir.
Arı Sağlığı Laboratuvarlarında AR-GE ve ÜR-GE Çalışmaları - Çözüm Önerileri
-Bu tip çalışmaların sonuçları akredite laboratuvar, üniversite ve/veya Bakanlık tarafından resmi raporlanmalı ve koruma altına alınmalıdır.
-Buluş veya üretim sahibinin iddia ettiği etkinlik ve bunun zararsızlığı, saha çalışmaları ile desteklenmeli; hakemli yayın raporu da tarafsız kurumlardan alınmalıdır.
-Arıcılık konusunda arıcılara yönelik akredite -etkin laboratuvar, AR-GE, ÜR-GE ve üniversitearaştırma birimleri, listelenmeli ve yayımlanmalıdır.
-Özellikle organik ürün çalışmaları (yeşil mutabakat) desteklenmelidir.
-Arıcılıkta özelleşmiş akredite (arı hastalık – zararlıları - ürün kontrolü) tam yetkili hakem kurum merkez kontrol enstitüsü olmalı ve tüm ülkeye hizmet vermelidir.

Koloni Kayıpları - Sorunlar

-Koloni kayıp nedenleri (küresel iklim değişikliği, hastalıklar, ırk ıslahı, çevresel nedenler, yanlış arıcılık uygulamaları) tam olarak belirlenmemiş bu nedenle kayıplar devam etmektedir.
-Kayıplarla ilgili bilgi akışı ve eksik bilgi mevcuttur.
-Kayıp odak ve yörelerle ilgili saha ve laboratuvar verileri ve kontrolleri noksandır.
-Konu ile ilgili ülkelerin (komşu) verileriyle karşılaştırma imkânı ve veri bankası yoktur.
-Gezginci arıcılık bu ülkenin zenginliğidir. Ancak koloni kayıplarında kaynak olabilir mi sorusu olmalı, ülkesel gezginci arıcılık rota, konaklama ve dönüş kontrolleri yoktur.

Koloni Kayıpları - Çözüm Önerileri

-Koloni kayıp nedenleri, bir proje dâhilinde projelendirilmeli (yetiştiricilik, hastalık, ıslah) ve olası durumlar için geleceğe bakış oluşturulmalıdır.
-Koloni kayıpları ile ilgili kamu, birlik ve üniversiteden konu ile ilgili bir komisyon kurulmalıdır.
-Yöresel, bölgesel ve ulusal erken uyarının yanında olası durumlarda algoritma oluşturulmalıdır.
-Merkez birliği-kamu ortaklığı ve ilgili uzmanların desteğiyle bilgilendirme yapılmalı ve eğitim verilmelidir.
-Ülkesel kamu destekli proje ile mevcut durum, her 3 yılda bir gözden geçirilerek uygun eylem planı oluşturulmalı ve yürütülmelidir.
-Yeni hastalık ve zararlılara karşı bilgilendirme yapılmalı ve sahaya dönüş olmalıdır.
-Ana arı üretim istasyonları kontrolleri sık yapılmalı, kontrolsüz ana arı girişi yasaklanıp takip edilmelidir.
-İklim değişimi ile ilgili erken uyarı ve alternatifler belirlenmelidir.
-Arıcılıkla ilgili uygulamalar (koloni kayıpları, hastalık, bakım besleme mücadele) monitörize edilmelidir.
-Arıcılık eğitimlerinin il ve yörelerde tecrübeli ve deneyimli etki alanı yüksek arıcılarımıza verilmelidir.

Koloni Kayıpları - Oluşturulması Hedeflenen Eylem Planları Kapsamında;
Kısa vadede yapılması gerekenler

-Arı yetiştiricileri il birliklerinin kendi yörelerine ait meteorolojik verileri (ısı yağış nem) takip eden 1 ayı kapsayacak şekilde Bakanlık kanalı ile kendi web sayfalarında düzenli olarak yayılabilmeleri için yetkilendirilmesi
-Değişen iklim koşullarına bağlı varroa başta olmak üzere “TOPLU MÜCADELE PROGRAMI (ENTEGRE)’nın ilaç kullanımı ve biyolojik yöntemlerle desteklenip daha gerçekçi hale getirilmesi ve bazı yönetmeliklerin yasal zeminde güncellenmesi
-Arı yetiştirici birliklerinin sorumlulukları yanında bazı konularda (toplu mücadele, danışmanlık, kontrol mekanizmaları, vb.) yetkilendirilmesi, hesap sorabilen ve verebilen bir hüviyete kavuşturulması.

Bunun İçin

-İlgili yönetmelik düzenlemeleri yapılmalı
-Her ilde, İl Tarım ve Orman Müdürlükleri bünyesinde çalışan konuda eğitim almış yetkin en az 1 ziraat mühendisi ve 1 veteriner hekimin Bakanlık tarafından danışman olarak görevlendirilmesi ve her 3 ayda bir düzenli toplantı yapılıp tutanak altına alınması, aynı zamanda toplu mücadeleye yasal olarak destek olunması gerekmektedir.
-Piyasada yem katkı maddesi altında üretilip satılan ürünler için Bakanlık tarafından, yem katkı maddeleri etiketlerinde bulunan iddiaların tespiti için akredite üniversite veya ilgili resmi bölge laboratuvarlarından firmaların belirttiği etkinlik ve zararsızlıkları ile ilgili resmi rapor, hakemli yayın veya test-saha çalışması istenmelidir.
-Bakanlık, Merkez Arı Yetiştiriciliği Birliği, konunun uzmanı bilim insanı ve uzmanlardan oluşan sürekli bir danışma kurulunun oluşturulması ve periyodik toplantılar ile durum değerlendirme ve önlemler-hedefler konusunda görüşlerin alınarak uygulamaya konulması gerekir.
-Arıcılıkla ilgili her konuda merdiven altı üretim ve satışın daha fazla yasal düzenlemelerle engellenip daha ağır yaptırım ve cezaların gündeme alınması gerekmektedir.
-Özellikle pilot bölge seçilerek varroa ilaçlarının Bakanlık kanalı ile sağlanması ve uygulama programının oluşturulması gerekir.

Orta vadede yapılması gerekenler

-Arı yetiştiriciliği ve sağlığı ile küresel iklim değişimi ilişkisi konusunda bağlantılı olan ve TAGEM tarafından da desteklenen veya yürütücülüğünü yaptığı Arı Yetiştiricileri Merkez Birliğinin de ortağı olduğu ülkesel bir projenin yapılması
-Ülkenin tamamını kapsayacak bitkisel flora, arı ırk- gen kaynakları, hastalık ve zararlıları ile ilgili epidemiyolojik – ekolojik çalışmaların yapılması, muhtemel risk haritalarının alınması
-İklim şartları hastalık ve zararlılar ile pestisit kullanımı ile ilgili direkt birliklere entegre erken uyarı ve monitorizasyon sisteminin kurulması
-Sertifikalı bölgesel ana arı üretim merkezlerinin oluşturulması için birliklere destek yapılması ve takiplerinin sağlanması
-Kontrol dışı olarak yurt dışından getirilen her türlü arı (ana arı), biyolojik materyal veya ilacın yurda girişinin engellenmesi ve yaptırım uygulanması, aynı şekilde gen kaynaklarının yurt dışına izinsiz gönderilmemesi
-Küresel iklim değişimi ve bal arılarına etkisi konusunda Bakanlık kanalı ile bilgilendirmelerin yazılı ve görsel olarak hazırlanması
-İl Birliklerinin koloni desteği ve aidatlar dışında eğitim faaliyetlerinin ayni ve nakdi yardımla desteklenmesi
-Bakanlık bünyesinde arıcılığın “daire başkanlığı” olarak kurumsallaşması ve işlerliğinin sağlanması
-Arıcılıkla ilgili iyi tarım uygulamalarının planlanıp uygulanması.

Uzun vadede yapılması gerekenler

-Eğitimli ve genç arıcıların bal dışı üretime (arı sütü, arı zehri, ana arı, propolis arı ekmeği, apilarnil) özendirilip gerekli–takipli eğitimlerin verilmesi, hem sabit arıcılığı özendirip küresel iklim değişimine karşı önlem almak hem de bal dışı üretimi sağlama konusunda önemlidir.
-Ülke genelinde sadece arı yetiştiriciliği/sağlığı ve ürünlerinin katkı kalıntı kalitesi konusunda özelleşmiş en az 3 adet referans akredite laboratuvar ve personelin olması gerekir.
-Arı toplanma alanlarında (Muğla, Trakya, Adana vb.) denetleme ve arıcıya destek amaçlı görev yapacak uzman saha elamanlarının olması gerekir.
-Önümüzdeki 3 yıl içinde Türkiye arıcılığının geleceği, yapılması gerekenler ve yol haritası ile değişen koşullara adaptasyon konusunda kesinlikle bir hazırlık çalışması yapılmalıdır.

3.BAL VE DİĞER ARI ÜRÜNLERİNDE AR-GE/ÜR-GE ÇALIŞMALARI, GIDA GÜVENLİĞİ VE KALİTE
Balda Taklit ve Tağşiş

-SORUN: Bal, ekonomik değeri yüksek olan bir gıda olduğu için balda taklit ve tağşiş yaygınlaşmıştır.
-ÇÖZÜM: Taklit ve tağşişin tespiti için yeni enzimatik belirleme yöntemlerinin geliştirilmesi, mikroskobik, fizikokimyasal analizlerle desteklenmesi önerilmektedir. Monofloral ballar için markör bileşiklerin tespitinin, tağşişi belirlemede yardımcı olacağı düşünülmektedir.
-ÇÖZÜM: Taklit ve tağşiş konusunda ağır ceza ve yaptırımların (arı ürünleri üretiminin yasaklanması gibi) arttırılması önerilmektedir. Bal üretiminin birinci basamağı olan arıcının ürettiği ballarda denetim ve izlenebilirliğin arttırılması ve tağşiş durumunda gerekli cezaların verilmesi uygun olacaktır. -ÇÖZÜM: Kristalize balın bir tağşiş sonucu oluşmadığı konusunda farkındalık oluşturulmalıdır.
-ÇÖZÜM: Taklit ve tağşiş edilmiş balların tespit edilebilmesi için etiketlemenin gerekliliğinin yanı sıra denetimlerin arttırılması gerekir.
-ÇÖZÜM: Süzme ve petekli balların taklit ve tağşişi konusunda, analizlerin değerlendirme kriterlerinin gözden geçirilmesi önerilmektedir.
-ÇÖZÜM: Taklit ve tağşiş bir sahtekârlık konusu olduğu için bu konuda sadece Tarım ve Orman Bakanlığı değil, Tarım ve Orman Bakanlığı ile birlikte Ticaret Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı ve Hazine ve Maliye Bakanlığı müşterek çalışmalı ve ortak bir yol izlenmelidir.
-ÇÖZÜM: Taklit ve tağşişin tespitine yönelik ilgili birimlerle koordineli olarak yazılım sisteminin geliştirilmesi ve entegrasyonunun sağlanması önerilmektedir.

Bal ve Diğer Arı Ürünlerinde Kodeks (AB ve Türkiye) (Kalıntı)

-SORUN: Arı ürünlerinde kalıntı önemli bir kalite problemidir. Bunlar arasında ağır metal, pestisit, veteriner ilaçları, antibiyotikler önemli kalıntı sebepleridir.
-ÇÖZÜM: Kalıntı konusunda arı ürünlerinde denetimin artırılması gereklidir.
-ÇÖZÜM: Organik arıcılıkta istenen verim sağlanamadığından arıcıların GMP/GAP koşullarında üretim yaptırılmalarının özendirilmesi ve organik arıcılık uygulamalarına yönelik teşvikin GMP/GAP koşullarında üretim yapanlara kaydırılması önerilmektedir. Organik adı altında üretilen ürünlere denetimin arttırılması gereklidir.
-ÇÖZÜM: Depolama sırasında güneşe maruz kalan ürünlerde HMF yüksekliği ve ürün yapısının bozulması nedeniyle depolamaya dikkat edilmesi, gerektiğinde soğuk zincirin korunması (arı sütü, arı zehri, apilarnil) gerektiğinden bu konuda denetimlerin arttırılması önerilmektedir.
-ÇÖZÜM: Propolis gibi bazı arı ürünlerinin ekstraksiyonunda uygun olmayan alkol ve türevlerinin kullanımın denetim altına alınması gereklidir.
-ÇÖZÜM: Arı ürünlerinin üretimi aşamasında plastik kovanlar ve plastiğe temas eden arı ürünlerinde (özellikle propolis ve polen tuzaklarında) mikro plastikler ve BPA konusunda izleme çalışmalarının yapılması önerilmektedir.

Bal ve Diğer Arı Ürünleri Üretiminde Hijyen

-SORUN: Yapılan çalışmalarda arıcı ve ekipman kaynaklı hijyen problemlerinin tespit edildiği belirtilmektedir.
-ÇÖZÜM: Arıcı ve arıcı ekipmanları konusunda hijyen sağlanmalı ve kontrol, birinci basamak olan arıcı denetimlerinde arttırılmalıdır.
-ÇÖZÜM: Arıcılar hijyen konusunda eğitim alıp sertifikalandırılmalıdır. Sertifikaya sahip olmayan arıcıların üretim yapmasına izin verilmemelidir.

Bal ve Diğer Arı Ürünlerinde Ambalajlama ve Depolama

-SORUN: Arı ürünlerinde uygun olmayan koşullarda ambalajlama ve depolama, ürünün yapısının bozulmasına neden olmaktadır.
-ÇÖZÜM: Arı sütü, polen, perga, apilarnil gibi ürünlerin üretildikten hemen sonra soğuk zincir takip edilerek derin dondurucu/buzdolabında depolanması gerekmektedir (liyofilize edilen ürünlerde derin dondurucu ve buzdolabı şartı aranmaz).
-ÇÖZÜM: Bal dışında arı ürünlerinin koyu renkli cam şişelerde depolanması ve bu şekilde satışa sunulması gerekmektedir.
-ÇÖZÜM: Market raflarında ve standartlarda uygun olmayan koşullarda (direkt güneş ışığı gibi) satışa sunulması denetlenmelidir.

Bal ve Diğer Arı Ürünlerinde İzlenebilirlik ve Analiz Metotları

-SORUN: Arı ürünlerinin analizlerinde farklı sonuçlar elde edilebilmektedir.
-ÇÖZÜM: Denetleme aşamasında akredite laboratuvarlar arasında metot birliği sağlanmalıdır.
-ÇÖZÜM: Tarım envanterinden farklı bir şekilde tüm arı ürünlerinin mümkünse sahaya gidip yerinde gözlenerek envanteri çıkarılmalı ve Tarım İl Müdürlükleri bu konuda görevlendirilmelidir.
-ÇÖZÜM: İzlenebilirlik konusunda yapılmış olan çalışmaların ve faaliyetlerin model olarak alınıp uygulamaya konulması önerilmektedir.
-ÇÖZÜM: Analiz metotları konusunda üniversiteler arasında işbirliği ve mümkünse platform kurulması önerilmektedir.
-ÇÖZÜM: İzlenebilirlik açısından arıcı birlikleri, iyi üretim yapılabilecek alanların tasnifi ve kontrolü gibi konularda Tarım ve Orman Bakanlığı ile birlikte ortak hareket etmeli ve mevcut kayıt sistemi geliştirilmelidir.

Bal ve Diğer Arı Ürünlerinde Veri Kayıtları

-SORUN: Bal ve diğer arı ürünlerinin ülkemizde ne kadar üretildiğiyle ilgili kesin bilgiler bulunmamaktadır.
-ÇÖZÜM: Tarım envanterinden farklı bir şekilde tüm arı ürünlerinin (mümkünse sahaya gidilmek suretiyle) yerinde gözlenerek envanteri çıkarılmalı ve Tarım İl Müdürlükleri bu konuda görevlendirilmelidir.

Bal ve Diğer Arı Ürünlerinde Kullanım Alanları

-SORUN: Bal ve diğer arı ürünlerinin hangi hastalıklarda kullanılacağı ile ilgili bilimsel literatür bulunmakla birlikte kullanım alanları konusunda gelişigüzellik söz konusudur.
-ÇÖZÜM: Bu konuda hazırlanmakta olan Sağlık Bakanlığı Mevzuatı’na uyulmalıdır.
Bal ve Diğer Arı Ürünlerinde Günlük Tüketim Miktarları
-SORUN: Bal ve diğer arı ürünlerinin günlük tüketim miktarları konusunda bilimsel literatür bulunmakla birlikte kullanım dozu konusunda farklı görüşler söz konusudur.
-ÇÖZÜM: Bu konuda hazırlanmakta olan Sağlık Bakanlığı Mevzuatı’na uyulmalıdır.

Bal ve Diğer Arı Ürünlerinde AR-GE ve ÜR-GE Çalışmaları

-SORUN: Ülkemizde arı ürünleri konusunda çok sayıda çalışma yapılmakla birlikte bazı alanlarda eksiklikler mevcuttur.
-ÇÖZÜM: Alerji konusunda yapılan çalışmaların arttırılması ve alerjiye sebep olan biyomoleküllerin belirlenmesi önerilmektedir.
-ÇÖZÜM: Klinik çalışmaların arttırılması önerilmektedir.
-ÇÖZÜM: Arı ürünlerinde yapılacak çalışmaların finansal destek sağlayan TÜBİTAK, TÜSEB, TAGEM gibi kurumlarda araştırma öncelik alanları arasına alınması önerilmektedir.
-ÇÖZÜM: Ülkemiz için önemli monofloral balların (ormangülü balı, geven balı gibi) ve diğer arı ürünlerinin katma değerli ürünler şeklinde değerlendirilmesi için çalışmaların arttırılması önerilmektedir.

4.BAL VE DİĞER ARI ÜRÜNLERİNDE PAZARLAMA VE COĞRAFİ İŞARET

Bal ve Diğer Arı Ürünlerinin Tedariki

-Arıcıların ulaşım sağlayamadığı (yolu olmayan) yaylalar mevcuttur. Yaylalara ulaşım yollarının açılması gerekmektedir. Ulaşım kısıtlı olduğundan arıcılar belli başlı noktalarda toplanmaktadır. Ulaşım yolları açılınca arıcıların bir noktada toplanması engellenecektir. Yaylalara yol açıldıktan sonra arıcılık için uygun mesafelerde konaklama yerlerinin oluşturulması mümkün olacaktır. Ayrıca, kapasite üstünde kolonilerin bir araya toplanması da önlenmiş olacaktır.
-Kurumlar arası koordinasyon sisteminin sağlanması ve konaklama sorunu çözüme kavuşturulmalıdır. Konaklama merkezlerinin dijital sistemle takibi yapılmalıdır. Konaklama merkezlerinin sevk ve idare kontrolünün etkinleştirilmesi gerekmektedir.
-Dünyada yeni uygulamaları yapılan mobil arıcılığın bölgede uygulanabilirliği üzerinde çalışılmalıdır. Bu çerçevede tır veya kamyon kasalarının katmanlı olacak şekilde tasarlanması uygun olacaktır.
-Konaklama yerlerinde arıcı sayısının belirlenmesi için yasal düzenlemenin işler hale getirilmesi gerekmektedir.
-Tarım sektöründe kullanılan bitki koruma ürünlerinin ve arıcıların kullandıkları veteriner sağlık ürünlerinin zaman ve yöntem açısından uygun dönemlerde yapılması ve etkili denetlenmesi önem arz etmektedir.
-Mevcut denetim eksikliklerinin üretim, kalite ve satış aşamalarında sorun yarattığı vurgulanmaktadır. Bu nedenle denetimlerin etkili bir şekilde yapılması önem arz etmektedir.

Bal ve Diğer Arı Ürünlerinin Depolanması, Paketlenmesi, Pazara Sunulması

-Bingöl ilinde önemli depolama problemleri bulunmaktadır. Özellikle depolama alanlarının hijyeni noktasında sorun yaşanmaktadır.
-Üretilen balların izlenebilirliğinin sağlanması için ilgili bakanlıklar tarafından tedbirler alınarak gerekli çalışmalar daha etkin hale getirilmelidir.
-Depolama konusunda maliyetleri düşürmek için Arı Yetiştiriciler Birlikleri üzerinden üreticilerin ürünlerini (kayıtlı depolama sistemi/lisanslı depolama sistemi vb.) depolaması için yer tahsisi gerçekleştirilebilir.
-Bal ve diğer arı ürünlerinin tüketimi konusunda bilinçlendirmelerin yapılması, pazarlamada kolaylıklar sağlayacaktır.
-Bal ve diğer arı ürünlerinde il ve bölge bazında fiyat farkının olması, pazarlamada zorlukların yaşanmasına neden olmaktadır.
-Bal ve diğer arı ürünleri markalaşma süreci, tanıtım ve zamanla doğru orantılıdır. Sektörde faaliyet gösteren firmaların bunu dikkate almaları noktasında bilinçlendirilmeleri önemlidir.
-Bal ve diğer arı ürünlerine yönelik analizlerin daha düşük maliyetle yapılacağı sistem kurulmalıdır.
-Bal kullanım alanlarının çeşitlendirilmesi, ürünlerin çeşitli form ve ambalajlarda paketlenmesi ve sergilenmesi pazarlamada etkili olabilir.

Bal ve Diğer Arı Ürünlerinde Pazarlama Stratejileri

-Bal ve diğer arı ürünlerinin üretim sürecine başlamadan önce tüketici profili ve tercihlerinin belirlenmesi, bunun sonucunda üretime karar verilmesi ve fiyatın belirlenmesi (pazar araştırması) önemlidir.
-Pazarlama sürecinde bal ve diğer arı ürünlerinde kalite standartlarına ulaşılması ve düzenli kontrollerinin yapılması, ürünün pazarlamasına katkı sağlayacaktır.
-Bal ve diğer arı ürünlerinin kullanım alanlarının çeşitlendirilmesi, pazarlama faaliyetlerini kolaylaştırabilir.
-Bingöl balı ve diğer arı ürünlerinin tanıtılması için ulusal/uluslararası bal festivallerinin ve çeşitli organizasyonların düzenli olarak yapılması, balın tanıtımına önemli katkılar sağlayacaktır.
-Bal ve diğer arı ürünlerinin pazarlamasında ürünlerin her bütçeye uygun olacak şekilde paketlenmesi ve ürün çeşitliliğinin sunulması, katkı sağlayıcı bir durumdur.
-Bal ve diğer arı ürünlerinin pazarlamasında çağın gerekliliklerini yerine getirmek ve yeni pazarlama stratejilerine uyum sağlamak için e-ticaret yöntemlerinin artırılması gerekmektedir.
-Üretici, bal ve diğer arı ürünlerinin tanıtım eksikliğinden dolayı ürünlerini satmakta sorun yaşamaktadır. Ayrıca tanıtım eksikliği, bal ve diğer arı ürünleri ihracatını da olumsuz etkilemektedir.
-Üreticilere profesyonel pazarlama ve reklam desteği verecek düzenlemelere ihtiyaç vardır. Bunun için hem üreticilerden hem de devletten kaynak oluşturulabilir.
-Bal ve diğer arı ürünlerinin pazarlama stratejilerinde yeni neslin istek ve beklentileri ile tüketim alışkanlıklarına yönelik tanıtımların yapılması, talep sürdürülebilirliği açısından önemlidir.
-Uluslararası bir pazar araştırması yapılarak Türkiye’nin her bölgesinde üretilen bal ve diğer arı ürünlerinin hangi hedef pazarlara, hangi kalitedeki ürünlerle gireceğinin netleştirilmesi gerekmektedir.
-Büyük zincir marketler, AVM vb. gıda satış noktalarında yöresel ürün kotası mevzuatına işlerlik kazandırılması, kotaların artırılması ve uygulamaya geçirilmesi önemlidir.

Bal ve Diğer Arı Ürünlerinde Fiyatlandırma

-Arı ürünlerinin girdi maliyetleri yüksektir. Girdi fiyatları bal fiyatlarından birkaç kat daha fazla artmaktadır. Bu durum maliyet yüksekliği dolayısıyla üreticileri zorlamaktadır. Bu nedenle, arıcılık sektöründeki girdi desteklerinin artırılması gerekmektedir.
-Girdi maliyetlerini düşürmek ve çıktı kalitesini artırmak için modern üretim ve yönetim teknikleri (yalın üretim, tam zamanında üretim, benchmarking, sıfır stok vb.) kullanılabilir.
-Bal üretiminin kalitesinin devam etmesi için her üretici kendine ait üretim numarasını sattığı bütün aşamalarda ilgili pakete etiket bilgisi eklemelidir. Etkin denetim sonucunda hangi aşamada sorun çıkarsa o aşamadaki üretici veya satıcı sorumlu tutulmalıdır.

Bal ve Diğer Arı Ürünlerinde Sözleşmeli Arıcılık

-Tarım ve Orman Bakanlığı Hayvancılık Genel Müdürlüğünün yayınladığı Sözleşmeli Üretim Modeli Tip Sözleşmesi kapsamına arı ve arı ürünlerinin de dâhil edilmesi gerekmektedir.
-Arıcılık konusunda yerel yönetimlerin, üretici ve sanayici kesimlere özgü sözleşme modelleri geliştirerek ilin kültürel, sosyal ve ekonomik yapısına uygun teşvikler uygulanmalıdır.

Coğrafi İşaretli Arı Ürünlerinde Sürdürülebilirlik, Kalkınma ve Markalaşma

-Coğrafi işaretli bal ve diğer arı ürünlerinin mevzuata uygun üretiminin yapılması koşuluyla pilot uygulamalar ile fiyat garantili alım güvencesi verilmesi konusu düşünülebilir.
-Bal üretiminde sürdürülebilirliği sağlamak için bal ormanlarının ve uygun flora çeşitliliğinin sağlanmasına yönelik çalışmalara ağırlık verilmelidir.
-Bal ve diğer arı ürünleri üretiminde sürdürülebilirliği sağlamak için bal ormanlarının oluşturulmasında, arıcılığa elverişli ağaç türlerinin dikilmesi ve meraların düzenlenmesinde de bu hususların dikkate alınması gerekmektedir.
-Arıcılık sektöründe ulusal/uluslararası en iyi uygulama örnekleri (üretim, pazarlama, örgütlenme vb.) araştırılıp diğer bölgelere göre uyarlanabilir.
-6585 sayılı Kanun’da yer alan “büyük mağaza ve zincir mağazalar ile bayi işletme ve özel yetkili işletmelerde satış alanlarının en az yüzde birine tekabül edecek şekilde raf alanının coğrafi işaretli olarak tescil edilen veya yöresel ürünlerin satışına ayrılması” ile ilgili husus, coğrafi işaret tescili olan ballar için değerlendirilebilir.

Bal ve Diğer Arı Ürünlerinin Üretimi ve Tüketiminde Farkındalıkların Artırılması

-Üreticilerin bal ve diğer arı ürünlerinin üretim ve pazarlama stratejileri konusunda eğitim eksikliklerini giderecek çalışmalara ağırlık verilmelidir.
-Toplumun bal ve diğer arı ürünleri konusunda bilgi ve bilinçlendirme faaliyetlerine gereksinim vardır. Özellikle toplumsal bilinçlendirmede okullarda eğitimler verilmelidir.
-Arı ürünlerinin çeşitlendirilmesinde özellikle yeni nesil tüketicilerin bilinçlendirilmesi ve üretim için altyapının oluşturulması gerekmektedir. Üretim çeşitlendirilmesinde ana sınıflarından itibaren (bal atölyeleri vb.) farkındalık oluşturulması, arı ürünleri çeşitliliğinde üretim ve tüketime katkı sunacaktır.
-Bitki koruma ve veteriner sağlık ürünleri kullanımı konusunda bilinçlendirmeye ihtiyaç bulunmaktadır.
-Bal ve diğer arı ürünleri konusunda taklit ve tağşiş ürünlerinin üretimi önlenerek gıda güvenliğinin sağlanması ve haksız rekabetin engellenmesi yoluyla üreticilerin pazar bulması kolaylaşacaktır. Çünkü sahte ürünler sebebiyle daha yüksek fiyatlı olan gerçek ürünler, bu yolla pazar bulmakta zorlanmaktadır. Tüketicilerin bu konularda bilinçlendirilmesi önemli bir farkındalık yaratacaktır.

Bal ve Diğer Arı Ürünleri Üretiminde Kadın ve Genç Girişimcilerin Teşviki

-Profesyonel üreticilik geleneğinin sürdürülebilmesi için tecrübeli arıcıların deneyiminden yararlanma ve sosyal güvenlik desteği vb. yollarla genç nesil aile bireylerinin teşvik edilmesi sağlanabilir.
-Kadınların güvenli gezici arıcılık yapabilmesi için koşullar olgunlaştırılmalıdır.
-Kadın girişimciler için paketleme ve pazarlama konusunda teşvik edici destekler verilebilir.
-Profesyonel üreticilik geleneğinin sürdürülebilmesi için tecrübeli arıcıların deneyiminden yararlanma ve sosyal güvenlik desteği ile genç nesil aile bireylerinin teşvik edilmesi sağlanabilir.
-Kadınların güvenli gezici arıcılık yapabilmesi için koşullar olgunlaştırılmalıdır.
-Kadın girişimciler için paketleme ve pazarlama konusunda teşvik edici destekler verilebilir.
-Genel olarak tarım, özelde ise arıcılık ile uğraşanlara yönelik olarak “sosyal statü’’ sağlayabilecek düzenlemeler, gençlerin tarım ve arıcılık gibi faaliyetlere ilgisini artırabilir.
-Kadınların bal üretiminde özellikle incelikli işlerde (paketleme, etiketleme vb.) istihdam edilmesi konusunda yönlendirici düzenlemeler yapılmalıdır.

Bal ve Diğer Arı Ürünlerinde İhracat ve Desteklemeler

-Devlet destekleri amaca uygun şekillendirilmelidir. Örneğin gezgin arıcılara mazot desteği verilebilir. -Arıcı işletmelere verilen kovan başına destek miktarı yeterli düzeyde değildir.
-Bal ve diğer arı ürünlerine yönelik üretim ve pazarlama desteklemelerinin artırılması gerekmektedir.
-Arıcı işletmelere yönelik desteklemelerin bölgeye özgü olması, işletmelerin sürdürülebilirliğine önemli katkı sunabilir.
-Bal ve diğer arı ürünleri analizlerinin uluslararası standartlarda kabul görmüş olması gerekmektedir. Çünkü ihracat yapma durumunda Türkiye’de yapılan bazı analizler geçerli sayılmamakta, gümrükte tekrar analiz yapılmaktadır. Bu ise hem zaman hem de ekonomik kayıplara sebep olabilmektedir.
-Bal ve diğer arı ürünlerinde desteğin, üretimin tüm aşamaları açısından planlanması gerekmektedir.
-Uluslararası iş bağlantılarında arıcılık sektöründen de temsilcilerin bulundurulması faydalı olacaktır.

5.ARICILIKTA ULUSLARARASI İŞ BİRLİĞİ

Dünyada Balda Taklit ve Tağşişten Kaynaklanan Problemler ve Çözüm Önerileri

-Temel girdilerle ilgili data alınması
-Arı beslenme ürünlerinin aynı olması ve standart getirilmesi
-Temel peteklerin katkısız ve temiz olması
-Bal mumu kalitesi sorununun çözüme kavuşturulması
-NMR analizlerinin dünya standartlarında yapılması

Uluslararası Arı Ürünleri Standartları: Yaşanan Problemler ve Çözüm Önerileri

-Üretim alanlarının artırılması
-Sözleşmeli üretim modellerinin artırılması
-Maliyet, pazar ve sanayi fiyatlarının dengelenmesi
-Zirai ilaçlama ile mücadele konusunda daha çok çalışma yapılması
-Arı hastalıklarında kullanılan ilaçlar uygun değilse cezai yaptırımların olması
-Kovan ve işletmelerin yanı sıra üretilen balların da kayıt altına alınması
-Denetim ve kontrollerin devamlı hale getirilmesi
-Risk değerlendirme portföyünün genişletilmesi
-Ballı bitkilerin (geven ve kekik gibi bitkiler) korunması; sonbaharda polen ve nektar veren bitki kaynaklarının ise artırılması.

Bal Arısı Gen Kaynaklarının Koruma Altına Alınması İçin Uluslararası İş Birliktelikleri

-Yurt dışından farklı arı cinslerinin ülkeye girişlerinin mutlak suretle engellenmesi
-Islah konusunun gündeme alınması ve periyodik olarak değerlendirmelerin yapılması
-İklim tiplerine uygun ilgili arı ırklarının korunması
-Ruhsatlandırmanın belirli standartlar doğrultusunda yapılması
-Kayıt sistemlerin bütüncül ve sürdürülebilir olması
Küresel İklim Değişikliğinin Bal Arılarına Etkisi ve Sürdürülebilir Arıcılık
-Hükümetlerin koruyucu önleyici politikalar geliştirmeleri
-Arıcıların geleneksel arıcılık yöntemlerini değiştirmeleri
-Arıcıların yeni oluşan koşullara hazır olmaları için eğitilmeleri
-Mevsimlere göre polenli bitki türlerinin mevsimsel olarak değerlendirilmesi
-Oluşan yeni koşullarla mücadele noktasında bilişim teknolojilerinden (örneğin yeni iklim koşullarına uyumlu kovan üretilmesi gibi) yararlanılması
-Sürdürebilir arıcılık için yapay zekâ gibi dijital teknolojilerin kullanılması
-Orman yangınlarını önleyici tedbirlerin alınması

Küresel Arı hastalıkları ve Zararlıları ile Küresel Sürdürülebilir Mücadele

-Zirai ilaçlamanın bölgedeki arıcılar ile koordineli olarak yapılması
-Bakanlığın belirlediği izinli ilaçlar dışında ilaçların kullanılmaması
-Koruyucu önlemler için devlet desteklerinin arttırılması
-Denetimlerin mutlaka yapılması

Yapılabilecek İş birlikleri

-Arıcılar birliği üzerinden ortak projelerin yapılması
-TİKA ile beraber proje bazlı yurtdışı işbirliklerinin yapılması
-İklim değişikliği çağrısı altında Horizon Projeleri işbirliğinin arı ve arı ürünleri başlığında yapılması.

Fuat OTLAK