Bingöl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Bölümünden Prof. Dr. Ali Rıza Demirkıran’ın “Bingöl-Guldar Domatesinin Besin Elementi İçeriklerinin Karşılaştırılması” başlıklı çalışması Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisinde yayınlandı.
2021 yılında yayınlanan çalışmasında Guldar domatesinin besin değerini, diğer domateslerin içerikleriyle karşılaştıran Demirkıran, Guldar domatesinin fosfor ve potasyum konsantrasyonlarının diğer genotiplerden daha fazla bulunduğunu belirledi.
Çalışma kapsamında Guldar domatesi, Asgen Tarım tarafından yetiştirilen Aspem, Bingöl Merkez’de yetiştirilen Bin101, Bingöl Ilıcalar’da yetiştirilen Bin109, Elazığ Kovancılarda yetiştirilen Karaçor, Nadide Tohum tarafından yetiştirilen Kuzeyköy ve Diyarbakır Lice’de yetiştirilen Lice domatesleriyle karşılaştırıldı.
DOMATES GENOTİPLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI
Demirkıran, şu bilgileri paylaştı: 
“Çalışmadan elde edilen bulgulara göre, domates genotiplerinin meyveleri arasındaki makro elementlerden ortalama azot değerleri dikkate alındığında, en yüksek azot içeriği olarak %2.9 ile Aspem genotipinde, en düşük azot değeri ise %2.2 ile Karaçor geneotipinde belirlenmiştir.
Domates genotipleri azot içerikleri açısından sıralandığında; Aspem > Guldar > Kuzeyköy > Bin101 > Bin109 > Lice > Karaçor şeklindedir. 
Çalışmanın sonuçlarına göre, ele alınan domates genotiplerinin meyvelerinin ortalama fosfor içerikleri incelendiğinde, en yüksek fosfor değerinin %0.62 ile Guldar genotipinde, en düşük fosfor değerinin ise %0.19 ile Kuzeyköy geneotipinde olduğu belirlenmiştir. Domates genotiplerine ait meyvelerinin P içerikleri sıralandığında; Guldar > Lice > Aspem > Karaçor > Bin101 > Bin109 > Kuzeyköy şeklinde olduğu ortaya çıkmıştır. 
Çalışmadan elde edilen potasyum verileri değerlendirildiğinde, ele alınan domates genotiplerinin meyvelerinin ortalama K içeriklerinin, en yüksek %6.65 ile Guldar genotipinde, en düşük değerin ise %3.65 ile Bin109 genotipinde olduğu ortaya çıkmıştır. Buna göre, domates genotiplerine ait meyvelerinin K içerikleri açılarından sıraya tabii tutulduğunda bu sıralamanın; Guldar > Kuzeyköy > Karaçor > Aspem > Lice > Bin101 > Bin109 şeklinde tespit edilmiştir.
KALSİYUM DEĞERİ DÜŞÜK
Çalışmanın kalsiyum sonuçlarına göre, ele alınan domates genotiplerinin meyvelerinin ortalama Ca içerikleri, en yüksek değer olarak %0.24 ile Kuzeyköy genotipinde, en düşük değer olarak %0.12 ile Guldar genotipinde belirlenmiştir. Bu sonuçlar dikkate alınarak domates genotiplerine ait meyvelerinin Ca içerikleri bir sıralamaya tabii tutulduğunda bunun; Kuzeyköy > Karaçor > Lice > Aspem > Bin109 > Bin101 > Guldar şeklinde olduğu ortaya çıkmıştır. Çalışmanın verileri dikkate alındığında magnezyum içerikleri açısından, ele alınan domates genotiplerinin meyvelerinin ortalama Mg içeriklerinin en yüksek değeri %0.315 ile Lice genotipinde, en düşük değeri %0.225 ile Aspem genotipinde olduğu tespit edilmiştir. Bu sonuçlara göre ele alınan domates genotiplerinin meyvelerindeki Mg içerikleri sıralandığında; Kuzeyköy > Lice > Karaçor > Bin109 > Aspem > Bin101 > Guldar şeklinde bir sıralamanın olduğu ortaya çıkmıştır.
MEYVELERİN MİKRO ELEMENT İÇERİKLERİ (CU, ZN VE MN) 
Çalışmadaki analiz edilen domates genotiplerinin meyvelerindeki mikro besin elementlerinden bakır elementinin değerleri incelendiğinde (Çizelge 5), en yüksek Cu içeriği ortalama değerinin 5.55 mg 100 g-1 ile Bin101 genotipinde, en düşük Cu değerinin ise 1.6 mg 100 g-1 ile Kuzeyköy ve Karaçor genotiplerinde olduğu belirlenmiştir. Domates genotiplerinin meyveleri bakır içerikleri açısından sıralandığında; Bin109 > Bin101 > Lice > Aspem > Guldar > Kuzeyköy > Karaçor şeklinde bir sıralamanın olduğu ortaya çıkmıştır. 
Çalışmadaki analiz edilen domates genotiplerinin meyvelerindeki mikro besin elementi içeriklerinden çinko elementinin değerleri dikkate alındığında, en yüksek ortalama Zn içeriği değerinin 3.85 mg 100 g-1 ile Karaçor genotipinde, en düşük ortalama Zn değerinin ise 2.6 mg 100 g-1 ile Bin109 genotipinde olduğu belirlenmiştir. Domates genotiplerinin meyvelerinin çinko içerikleri büyükten küçüğe bir sıralamaya tabii tutulduğunda; Karaçor > Kuzeyköy > Aspem > Bin101 > Guldar > Lice > Bin109 şeklinde bir sıralamanın olduğu belirlenmiştir. 
Çalışmada incelenen domates genotipleri meyvelerinin mikro besin elementlerinden mangan elementinin değerleri dikkate alındığında, en yüksek ortalama Mn içeriği değerinin 1.75 mg 100 g-1 ile Guldar genotipinde, en düşük ortalama Mn değerinin ise 1.3 mg 100 g-1 ile Kuzeyköy ve Karaçor genotiplerinde olduğu tespit edilmiştir. İncelenen farklı genotiplere ait olan domates meyvelerinin mangan değerleri büyükten küçüğe doğru sıralama yapıldığında aşağıdaki belirtilen sıranın ortaya çıktığı gözlenmiştir; Guldar > Bin109 > Aspem > Lice > Bin101 > Kuzeyköy > Karaçor.”
SONUÇ VE ÖNERİLER 
Prof. Dr. Ali Rıza Demirkıran, çalışmanın sonuç kısmında şu önerilerde bulundu:
“Ülkemizdeki değişik bölgelere has ürün olduğu (örneğin Çukurova yöresinde pamuk, Doğu Karadeniz bölgesinde çay, Akdeniz yöresinde narenciye) gibi, iller bazında da oldukça zengin ve çeşitli bitkisel özel bir ürün veya birkaç ürünlerin mevcut olduğu (Gaziantep’te antepfıstığı, Bursa’da şeftali, Malatya’da kayısı, Kastamonu’da sarımsak gibi) ve bunların artık o yöre ile bütünleşik bir hal aldığı bilinmektedir. Bu değerler zincirine son yıllarda yeni ve çok değişik ürünler katılmaktadır. Bunlardan biri olma özelliğini kazanabilecek bir ürün de Doğu Anadolu’nun Bingöl ilinin belirli Akdurmuş köyü (eski ismi Guldar) ile bilinen Guldar domatesidir. 
Ürünlerin diğer ürünlerde ayrımlı olarak ortaya çıkması tabii ki kendine has özelliklerinin olması iledir. Bu kapsamda, yörede yürütülen bu araştırmada, Guldar domatesi ile yörede yetiştiriciliği yapılan diğer sofralık domates genotiplerine ait meyvelerin makro ve mikro besin elementi değerleri belirlenmiş ve karşılaştırmaları yapılmıştır. 
Elde edilen sonuç verilen literatürlerle uyum içerisinde olduğu tespit edilmiştir. 
İncelenen besin elementlerinden fosfor, potasyum ve manganın Guldar domates genotipinde diğer ele alınan genotiplere nazaran daha fazla olduğu tespit dilmiştir. Bir veya birkaç kriter veya özelliğin (bu özellik morfolojik, fiziksel, kimyasal veya verim açısından olabilir) diğerlerinden farklı veya yüksek olması o ürünü diğerlerinden farklı özelliklere sahip olmasına neden olabilir. 
Bu bağlamda, Guldar domatesinin besin elementi olarak önemli olan elementlerden fosfor, potasyum ve mangan içeriklerinin diğer karşılaştırma yapılmak için ele alınan domates genotiplerinden daha fazla konsantrasyonda olması, onu yöreye has bir ürün olarak öne çıkarmaktadır. Aynı zamanda fosfor, potasyum ve mangan elementlerinin çok tüketilen bu gıdada bulunması insan sağlığı açısından da oldukça önemlidir. Yine, önceki çalışmalarda da belirtilen bu ürünün verimini fazla ve tadının kendine özel olması da bu ürünü öne çıkaran diğer kriterler olarak kabul edilebilir.”

Ömer ŞANLI