Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsünden Dr. Sibel Kadıoğlu ve Bingöl İl Tarım ve Orman Müdürlüğünden Ziraat Mühendisi Ahmet Bozaba’nın “Bingöl İli Yerel Ürün Tüketim Alışkanlıklarında Tüketimi Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi” başlıklı çalışmaları, Uluslararası Gıda, Tarım ve Hayvan Bilimleri Dergisinde yayınlandı.
226 kişi ile anket yoluyla yapılan çalışmada, katılımcıların yüzde 87’sinin yerel ürün tükettiği belirlendi.
EN ÇOK HAYVANSAL ÜRÜNLER SATIN ALINIYOR
Araştırmada, tüketiciler tarafından en çok satın alınan yerel/yöresel ürünlerin; büyük bir kısmını hayvansal ürünlerin (tereyağı, kaymak, peynir, bal, kavurma) oluşturduğu tespit edildi. En fazla tüketicisi olan ürünler ise sırası ile Bingöl balı, Adaklı cevizi, Ğezık kaymağı, Köy Tereyağı, Sivan Dut Pekmezi, Yedisu Horoz Kuru Fasulyesi ve Yumaklı Taze Fasulyesi oldu. Tüketicilerin yöresel ürünleri daha çok nereden satın aldıklarına ilişkin oranlara bakıldığında ise, %65,7’sinin yöresel ürünleri üreticilerden, %23,6’sının yerel pazarlardan, %10,7’ sinin de yerel marketlerden satın aldıkları belirlendi. Tüketicilerin yerel ürünleri tüketme nedenlerinin en başında sağlık amacı ile tüketim gelirken, yerel ürünlerin sağlığı korumak veya sağlıklı kalmak amacı ile tüketildiği ifade edildi.
Yerel ürünlerin genel olarak bulundukları yerin adı ile tanınan ve bulunduğu yörenin zenginlikleri veya karakteristik yapısı ile şekillenen ve tatlanan ürünler olduğu belirtilen çalışmada, “Ğezık kaymağı, Bingöl balı ve Soğukçeşme kavurması gibi hayvansal ürünlerin, özelikle yörenin zengin florasına özgü otları ile çeşitlenen meraları ile beslenen hayvanlardan sağlanan ürünler olup o yörenin yapısını yansıtan ve başka yerlerde bulunamayan tatlara sahiptir.”
BİNGÖL’DE EN ÇOK TÜKETİLEN YÖRESEL ÜRÜNLER
Ankete katılan 226 kişinin tükettikleri ürünler şöyle belirlendi:
HAYVANSAL ÜRÜNLER
Ankete katılan 226 kişiden 149’u Bingöl balı tükettiğini belirtirken, 142 kişi Ğezık kaymağı, 139 kişi köy tereyağı tükettiğini belirtti. Ayrıca, 14 kişi Bingöl kaymağı, 6 kişi yaprak süt kaymağı, 10 kişi kekik balı, 23 kişi otlu peyniri, 13 kişi Karlıova otlu peyniri tükettiğini belirtti.
BİTKİSEL ÜRÜNLER
Bitkisel ürün tüketimi ile ilgili alına yanıtlarda ise, 145 kişi Adaklı cevizi, 138 kişi Sivan dut pekmezi, 124 kişi Yedisu Horoz Kuru Fasulyesi, 121 kişi Yumaklı taze fasulyesi, 114 kişi Guldar Domatesi, 47 kişi Gökdere kuru fasulyesi, 11 kişi Kiğı cevizi tükettiğini belirtti.
DOĞADAN TOPLANAN DOĞAL ÜRÜNLER
Bingöl coğrafyasında yetişen yenilebilir bitkilerin de yoğun bir şekilde kullanıldığı tespit edildi. Bingöl’de en çok tüketilen doğal ürünün; parpar olduğu belirlendi.
Çalışmada, ankete katılanlardan 90 kişi Işkın (Rıbes), 43 kişi Kenger, 13 kişi Kuşkonmaz (melcu), 41 kişi Çiriş (Yelıng), 18 kişi Çakşır (Heliz), 51 kişi Kuzukulağı (Tırşık), 31 kişi Isırgan otu (Gerzinik), 55 kişi Nane (Punk), 116 kişi Semizotu (Parpar), 13 kişi Sığırdili (Gelzun), 21 kişi Yalanpancarı (Kardı), 10 kişi Dağ sarımsağı (kahar), 14 kişi Yemlik (marşıng) tükettiğini belirtti.
YÖRESEL GIDALAR-YEMEKLER
Bingöl’de yöresel gıdalarda ise en çok tüketilen ürünün tandır ekmeği olduğu belirtildi.Ankete katılanlardan 43 kişi Bingöl Burma Kadayıfı, 22 kişi mastuva, 59 kişi sörinapel, 69 kişi tutmaç, 101 kişi tandır ekmeği, 24 kişi kete, 32 kişi patila, 82 kişi soğuk çeşme kavurması tükettiğini belirtti.
“COĞRAFİ İŞARETİ OLMAYAN ÜRÜNLERİN TESCİLİNE GİDİLMELİ”
Çalışmanın sonuç kısmında, şu değerlendirmede bulunuldu; “Teknolojik gelişmelerle birlikte yaşamda karşılaşılan birçok olumsuzluklar dünyada ve Türkiye’de tüketici tercihlerinin değişmesine yol açmıştır. Tüketiciler doğal yaşama ve doğaya dönüşe başlamıştır. Doğal hayatta en çok arzu edilen ise yöreye özgü doğal tatlar lezzetler ve o yöreye özgü ürünler olmuştur. Araştırma bulgularına göre; tüketimi öncelikli olan yöresel ürünler; hayvansal ürünlerde köy tereyağı, Bingöl balı ve Ğezık kaymağı bitkisel ürünlerde ise Adaklı cevizi, Sivan dut pekmezi ve Yedisu kuru fasulyesidir. Katılımcıların büyük çoğunluğunun kadın (%56), 40-50 yaşlarında (%32,8) ve lise mezunu (%29,9) olduğu kaydedilmiştir. Tüketicilerin %86,7’sinin yerel/yöresel ürün tükettiği tespit edilmiş ve tüketim nedenleri olarak; %60 oranı ile sağlık en başta gelirken %22,7 oranı ile keyif (haz alma, mutluluk) ve %17 oranı ile alışkanlık nedeni ile tüketim sıralaması gerçekleşmiştir. Tüketicilerin yaklaşık %66’sının yöresel ürünleri üreticilerden satın aldığı, yöresel ürünleri tüketmekten mutlu oldukları (4.63) ve yöresel ürünlerin geleneksel lezzet ve tatlara sahip olduğunu ifade ettikleri kaydedilmiştir. Coğrafi işaret ile kalitesi, gelenekselliği, yöreden elde edilen hammaddesi ile yerel niteliklere bağlı olarak belli bir üne kavuşmuş ürünlerin korunması sağlanır. Yerel ürünlerin daha sağlıklı, daha güvenilir ve daha kaliteli olma özellikleri ön plana çıkarılarak reklamlarla görünürlüğü sağlanabilir. Ayrıca tüketicilerin coğrafi işaretli ürünlere olan ilgisi gözetilerek coğrafi işareti olmayan ürünlerinde tescillenmesi ile hem tüketici eğilimleri yönlendirilebilir hem de sektörünün etkinliği arttırılabilir. Yerel ürünlerin görünürlüklerinin sağlanması ve diğer ürünlerle rekabetini güçlendirmek ve yerinde korumasını sağlamak için coğrafi işareti olmayan ürünlerin tesciline gidilmesi önerilmektedir.”
Haber: Ömer ŞANLI
